نقش برنامه ریزی کالبدی در کاهش آسیب پذیری شهرها در برابر خطرات زلزله

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

چکیده

آمادگی قبلی برای برخورد با زلزله، یکی ازمهم‌ترین عوامل در کاهش خسارت‌های ناشی از زلزله است‌. آمادگی برای برخورد با زلزله جنبه‌های گوناگونی دارد و می‌توان با استفاده از تمهیدات برنامه‌ریزی کالبدی، شهرها را به گونه‌ای طراحی و برنامه‌ریزی کرد که به هنگام زلزله کمترین آسیب به آن‌ها وارد شود. در این مقاله شناساندن نقش      برنامه‌ریزی شهری و کالبدی و موضوعات مرتبط با آن مانند: « ‌ساختار شهر، بافت شهر، شکل شهر، تراکم‌های شهری و نحوه کاهش خسارت‌های زلزله از دیدگاه برنامه شهرسازی»  بررسی شده است. ساختارهای شهری گوناگون،    مقاومت‌های متفاوتی در برابر زلزله دارند و شاید بتوان گفت که به طور مثال: ‌ساختار چند مرکزی بیش از ساختار تک مرکزی در برابر زلزله مقاومت دارد. با افزایش نسبت ساخته شده‌ به کل سطح زمین و یا به فضای باز، آسیب‌پذیری فضای باز ناشی از ریزش‌آوار ساختمان‌ها و غیر قابل استفاده شدن بافت افزایش می‌یابد. بعضی از کاربری‌ها در شهر وجود دارند که نقش بسیار حساسی د‌ر جلوگیری از  آسیب‌پذیری شهر در برابر زلزله دارند؛‌ این کاربری‌ها به   «کاربری‌های ویژه» معروفند. آسیب دیدن این کاربری‌ها به دلیل عملکرد حساسی که به هنگام وقوع زلزله‌دارا       می‌باشند،‌ از حساسیت فوق‌العاده‌ای برخوردارند و ضروری است در مکانیابی  این گونه کاربر‌ی‌ها دقت فراوان صورت گیرد تا حداقل به این مراکز آسیبی وارد نشود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Role of Physical Planning in Mitigating Urban Vulnerability against Earthquake

چکیده [English]

One of critical elements to reduce the damage of earthquake is the community`s
preparation to confront it. Making preparations to confront earthquake can be treated in
many ways. By applying physical planning mechanisms, cities can be designed and
planned in a way that they suffer the least damage during the earthquake. This paper
tries to Study the role of urban physical planning and concerning urban topics such as
urban structure, urban texture, urban form and urban density within theoretical
framework of urban planning in mitigating earthquake damages. Diverse urban
structures show different reactions against the earthquake. For instance, multi-center
urban structures are able to handle the earthquake better than single center structures.
By increasing the ratio of built area to whole area of parcel or to open space, the
vulnerability of open space due to piled up debris in it will be decreased substantially.
Some land-uses play a crucial role in situating urban vulnerability against the
earthquake. These land-uses are called "Special Land-Uses". Due to their critical
function in confronting earthquake, any damage to these land-uses during the
earthquake, may lead to catastrophic consequences. Hence, it is imperative to appoint
special land-uses with delicate and knowledgeable consideration so that the least
damage will be suffered by these centers.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Physical Planning
  • vulnerability
  • Earthquake
احمدی، حسن (1376) "نقش شهرسازی در کاهش آسیب پذیری شهر" فصلنامه مسکن و انقلاب، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی.
تن برگ، دیویدونیه (1373)" مدیریت بحران" چاپ اول، علی ذوالفقاریان، تهران، انتشارات حدیث.
حبیب، فرح (1371)" نقش فرم شهر در به حداقل رساندن خطرات ناشی از زلزله" مجموعه مقالات اولین کنفرانس بین المللی بلایای طبیعی در مناطق شهری، تهران، دفتر مطالعات و برنامه­ریزی شهر تهران.
حبیبی، کیومرث و دیگران (1388)" امنیت شهری و GIS" تهران، انتشارات دانشگاه امام حسین.
حمیدی، ملیحه (1371)" ارزیابی الگوهای قطعه بندی اراضی و بافت شهری در آسیب پذیری مسکن"مجموعه مقالات سمینار       سیاست­های توسعه مسکن در ایران، تهران.
سلطان‌زاده، حسین (1367)"مقدمه ای بر تاریخ شهر و شهرنشینی در ایران" تهران، انتشارات امیرکبیر.
عبدالهی، مجید (1380)" مدیریت بحران در نواحی شهری"تهران، انتشارات انوار.
قدیری، محمود علی(1381)" کاربرد روشهای برنامه ریزی شهری (کاربری زمین) در کاهش آسیب پذیری مناطق شهری در برابر زلزله" پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی­ارشد در رشته جغرافیا و برنامه­ریزی شهری دانشگاه تربیت مدرس.
مرکز مطالعات مقابله با سوانح طبیعی ایران(1375) "برنامه ریزی کاربری زمین در مناطق زلزله خیز(نمونه شهرهای لوشان، منجیل، رودبار" تهران، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی ایران.
موسوی، سیده فاطمه(1384)" تمهیدات شهرسازی به منظور کاهش آسیب پذیری شهر در برابر زلزله-نمونه مطالعه شهر چالوس" پایان­نامه برای دریافت درجه کارشناسی­ارشد در رشته شهرسازی- برنامه ریزی شهری و منطقه­ای دانشگاه علم و صنعت ایران.
-Fatidic, Handel, Osama, Refit (2007) "Urban Seismic Risk: Impact on Land use Planning in Nablus City, Palestine" Faculty of Graduate Studies at an- Rajah University, Nablus, Palestine.
-Nakabayashi, Istook (1994) "Urban Planning Based on Disaster Risk Assessment."In Disaster Management in Metropolitan Areas for the 21st Century, Proceedings of the IDNDR Aichi/Nagoya International Conference, 1- 4 November, Nagoya, Japan, 225-239.
-Sun, Shopping (1994) "Seismic Damage of Lifeline Facilities and Disaster Prevention in China" In Disaster Management in Metropolitan Areas for the 21st Century. Proceedings of the IDNDR Aichi/Nagoya International Conference, 1- 4 November, Nagoya, Japan, 317-325.